Tijdens de 44ste Nationale Molendagen op zaterdag 14 en zondag 15 mei zetten ruim 650 molens door heel Nederland hun deuren open. Een mooie gelegenheid om kennis te maken met een stukje cultureel erfgoed.
In Limburg zijn zo’n 44 molens te bezoeken, in de gemeente Heerlen zijn dat 2 mooie watermolens: de Oliemolen en de Weltermolen.
Geïnteresseerden in windmolens kunnen in de regio Parkstad terecht bij de Beltmolen in Nuth die zaterdag open is voor publiek en dan draait en maalt, en in de Janssenmolen in Oirsbeek die op zondag al draaiende en malende toegankelijk is.
Weltermolen
In Heerlen is komende zondag de Weltermolen in volle werking te bezoeken. Deze ‘watergedreven molen met middenslagrad’ aan de vergaarvijver in de Geleenbeek in Welten draait niet alleen, hij zal tijdens de Nationale Molendag ook koren malen. De molen met zijn mansardedak, dakkapellen en toren behoort tot de fraaiste watermolens van Nederland. De molen ligt op een helling. Vanaf de zijkant gezien maakt hij een grotere indruk. Daar hangt het waterrad en staat ook de vierkante toren met zijn 3 verdiepingen, piramidevormige spits en windvaan, die een karper uitbeeldt.
Geschiedenis
De molen behoorde tot het “Huis Strijthagen tot Welten”, ook het “Huis te Welten” genoemd, een kasteel dat er vlakbij lag. In 1381 wordt de molen als Leen van Valkenburg voor het eerst genoemd.
Het maalwater werd geleverd door twee vergaarvijvers, die door de Geleenbeek werden gevoed. Bij de bovenloop lagen nog enkele poelen en moerassige gronden, die eveneens tot de molen behoorden. De beek, die haar brongebied in de nabijgelegen buurtschap Benzenrade heeft, splitste zich in twee takken. Een tak voerde het water naar de vijvers, de andere was een afslag, die langs de vijvers en het waterrad liep en zich beneden de molen met het maalwater verenigde. Overtollig vijverwater kon via een overlaat eveneens in de afslagtak wegstromen. Eén vijver werd in 1916 gedempt.
De molen werd in 1945 stilgezet en het gehele complex verkeerde op het einde van de jaren zeventig in een desolate toestand. In 1976 verkochten de laatste particuliere eigenaren het huis, molen, schuur, erf, boomgaard, weiland, vijver en landweg aan de gemeente Heerlen. De gemeente Heerlen zag zich dan ook voor een omvangrijke restauratie geplaatst die pas in de zomer van 1982 voltooid werd. Tijdens de restauratie in 1981 verkocht de gemeente Heerlen het complex aan Willem Theodoor Jozef Jongen, directeur van een bouwmaatschappij in Heerlen.
Oliemolen
De Oliemolen ligt op loopafstand van het centrum van Heerlen aan de Caumerbeek. Tijdens de Nationale Molendag op zondag 15 mei zal deze watergedreven korenmolen alleen draaien, hij is niet opengesteld voor het publiek.
Geschiedenis
De oudste delen van de als oliemolen gebouwde bovenslagmolen dateren uit 1502. In 1828 werd de molen tevens ingericht als korenmolen en sinds 1905 alleen als zodanig in gebruik. Het grote bovenslagrad bevindt zich aan de gesloten binnenplaats van het gebouwencomplex.
Tussen 1977 en 1979 werd de molen gerestaureerd en in de periode 1989-1999 hersteld. In 2011 werd een compleet nieuw waterrad geplaatst.
Momenteel is in het gebouw de firma Reesink B.V. gevestigd, waarvan de eigenaar in zijn vrije tijd met de molen op waterkracht nog steeds voor menselijke consumptie maalt. Het eigen gemalen meel wordt met veel aanvullende producten in een apart bakkerswinkeltje verkocht.
Het molengedeelte is uitsluitend op afspraak te bezoeken, de molenwinkel is dagelijks geopend van dinsdag t/m zaterdag van 9.00 – 18.00 uur.
2016: ‘Jaar van de Limburgse Molens’
Dit jaar is er in Limburg extra veel aandacht voor de molens, omdat 2016 door de Provincie Limburg is uitgeroepen tot het ‘Jaar van de Limburgse Molens’. De Provincie wil hiermee bedreigingen, knelpunten en behoeften in kaart brengen om tot een uitvoeringsprogramma te komen waarin de toekomst van het molenerfgoed wordt geborgd. De Limburgse molens zijn niet alleen van grote landschappelijke en culturele waarde, maar trekken jaarlijks ook veel toeristen met onder andere de Nationale Molendag in mei en de Limburgse Molendag in oktober. In Limburg zijn de Molenstichting Limburg en het Gilde van Vrijwillige Molenaars betrokken bij de organisatie hiervan. Vereniging De Hollandsche Molen tekent voor de landelijke organisatie.