Weelderige boeketten, vruchten en schelpen, en slechts één enkele tulp – zo kostbaar en elegant, dat hij haar aanblik in een stilleven heeft vastgelegd: de meesterlijke stillevens van Balthasar van de Ast.
Deze gedistingeerde representant van de Gouden Eeuw is al lang een begrip onder kunsthistorici, verzamelaars en kunsthandelaren, maar bij het grote publiek nóg tamelijk onbekend. Daar zal nu verandering in komen met de tentoonstelling “Mooier dan de werkelijkheid”.
Met de stillevens van Balthasar van der Ast (1593/94-1657) in het Suermondt-Ludwig-Museum van Aachen presenteren de conservatoren voor het eerst de belangrijkste werken van deze Nederlandse meester samen onder een dak, één voor één tentoonstellingsstukken van hoge kwaliteit.
Balthasar van der Ast: één van de meest succesvolle stillevenschilders van zijn tijd
De uit Middelburg afkomstige Balthasar van der Ast (1593/94-1657) was één van de meest veelzijdige en succesvolle stillevenschilders in de Noordelijke Nederlanden in de jaren twintig en dertig van de 17e eeuw. Vanaf 1609 leefde hij bij zijn zus Maria en haar echtgenoot, de schilder Ambrosius Bosschaert – de Godfather van het Hollandse bloem- en fruitstilleven. Van der Ast werd leerling van zijn duidelijk oudere zwager met wie hij mee verhuisde naar Bergen op Zoom en later naar Utrecht. In 1619 werd hij toegelaten als vrijmeester in het schildergilde van de Domstad.
Vanaf het begin was zijn productie werkelijk enorm – wij kennen niet minder dan 23 gedateerde schilderijen uit de jaren 1622 en 1623. Succes bleef niet uit. Hij ontving belangrijke opdrachten, onder meer van het Stadhouderlijk Hof in Den Haag en van andere vooraanstaande verzamelaars. Na 1640 zou een generatie van jongere schilders, waaronder Van der Asts leerling Jan Davidsz de Heem, Willem Kalf en Willem van Aelst, de plaats van Van der Ast aan de top van de stillevenpiramide overnemen, waarna de kunstenaar in vergetelheid zou geraken.
Eerste schelpenstilleven in de kunstgeschiedenis
Het merendeel van Balthasar van der Asts werken was bestemd voor de vrije markt, met name de kleine bloemstilleven en fruitstukken, soms ook in combinatie. In de tweede helft van de jaren twintig van de 17e eeuw
creëerde Van der Ast nieuwe compositievormen, zoals het stilleven met twee rozen op een stenen plaat uit particulier bezit in Canada of de zwierige, bloeiende bloesemtak uit Berlijn. Tegelijkertijd schilderde hij het eerste zuivere schelpenstilleven in de kunstgeschiedenis, die –net als tulpen overigens– werden beschouwd als exotische en kostbare verzamelobjecten. In 1632 verhuisde van der Ast naar Delft, vermoedelijk om dichter bij het Stadhouderlijk Hof te zijn, maar mogelijk ook omdat de afzetmogelijkheden op de Utrechtse kunstmarkt afnamen.
In Delft zou Balthasar van der Ast zijn fraaiste schilderijen produceren. Hij experimenteerde met lichteffecten en de achtergronden voor zijn stillevens waren helderder dan in zijn Utrechtse schilderijen. Bovendien werden zijn composities met bloemen, fruit en schelpen gedurfder in hun opbouw, maar tegelijkertijd ook realistischer in weergave, zoals blijkt uit de 3 prachtige bloemstukken in het Musée du Louvre, in Londens National Gallery en het Mauritshuis in Den Haag of het heerlijk stilleven met fruit uit Amerikaans privébezit, waarmee Van der Ast zijn artistieke hoogtepunt bereikte.
Omstreeks 1640 schilderde Van der Ast misschien wel zijn meest verbluffende werk, een kolossaal fruitstilleven in de vorm van een boeket, waarmee de tentoonstelling op spectaculaire wijze wordt afgesloten.
De tentoonstelling “Mooier dan de werkelijkheid” is het resultaat van de vruchtbare samenwerking tussen het Suermondt-Ludwig-Museum in Aachen en de Stiftung Schloss Friedenstein in Gotha.
Samen zijn ze erin geslaagd niet minder dan 36 schilderijen en 12 werken op papier van Van der Ast te presenteren, aangevuld met 4 stillevens van de hand van zijn voorgangers Ambrosius Bosschaert en Roelant Savery. Naast het reeds genoemde schilderij Tulp Zomerschoon en het exceptionele werk uit Douai, het resultaat van een samenwerking met de Haagse architectuurschilder Bartholomeus van Bassen, worden tijdens deze prachtige tentoonstelling werken gepresenteerd uit belangrijke musea, waaronder het Rijksmuseum, de Berlijnse Gemäldegalerie, het Centraal Museum in Utrecht en het Museo Thyssen-Bornesmisza in Madrid. Bovendien stonden 16 particuliere verzamelaars werken in bruikleen af.
Tentoonstelling ‘Mooier dan de werkelijkheid’
Van 10 maart tot en met 5 juni 2016
Opening: woensdag 9 maart 2016 om 17.00 uur
Langere openingstijden tijdens de TEFAF van 11 tot en met 20 maart 2016:
dinsdag tot en met zondag van 11.00 tot 18.00 uur, woensdag van 11.00 tot 20.00 uur!
Suermondt-Ludwig-Museum
Wilhelmstr. 18, 52070 Aken
Tel.: +49 241 47980 -0
www.suermondt-ludwigmuseum.de
Reist u per auto, denk dan aan een milieusticker!